Λίγες εβδομάδες πριν την εμφάνιση των Roger και Brian Eno στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού την Τετάρτη 4 Αυγούστου 2021, τα δύο αδέρφια δίνουν μια χορταστική συνέντευξη Τύπου κι εμείς υπογραμμίζουμε τα highlights.
Απο την Μαρία Μεταξά
12/07/2021
Μία λέξη έρχεται στο μυαλό όλων μας για να χαρακτηρίσουμε την επικείμενη συναυλία των αδερφών Eno στο Ηρώδειο την 4η Αυγούστου: ιστορική. Είναι η πρώτη φορά που ο Roger και ο Brian Eno θα εμφανιστούν μαζί ζωντανά στη σκηνή, και η πρώτη και πολυαναμενόμενη ζωντανή εμφάνιση του Brian Eno στην Ελλάδα. Είναι επίσης ένα ξεχωριστό σόου που λαμβάνει χώρα σε ένα ιστορικό μέρος εν μέσω δύσκολων καιρών για όλους μας.
Οι αδερφοί Eno έχουν συνεργαστεί σε διάφορα πρότζεκτ από τα ‘80s, με γνωστότερο το «Apollo: Atmospheres and Soundtracks» του 1983, μαζί με τον Daniel Lanois. Ωστόσο, η πρώτη τους επίσημη δισκογραφική δουλειά ως ντουέτο μας ήρθε το 2020: το «Mixing Colors», που κυκλοφόρησε από τη θρυλική Deutsche Grammophon. Στη διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου που συντόνισε ο διευθυντής του Pepper 96.6, Γιώργος Μουχταρίδης, πάνω από είκοσι Έλληνες δημοσιογράφοι έκαναν ερωτήσεις στα δύο αδέρφια για τη δουλειά τους, την εμφάνιση τους στο Ηρώδειο, την πανδημία αλλά και τη σύγχρονη μουσική.
Εμείς σας μαζέψαμε τα highlights, για να διαβάσετε καθώς προετοιμάζεστε γι’ αυτή την ιστορική συναυλία.
Tο «Mixing Colors»
Roger: To «Mixing Colors» ήταν δουλειά που έγινε εξ αποστάσεως ―εγώ δούλευα στο δικό μου στούντιο και ο Brian στο δικό του. Για πολύ καιρό, έστελνα mp3 αρχεία στους φίλους μου εν είδει καρτ ποστάλ· κάποια στιγμή ο Brian, αδερφός αλλά κυρίως φίλος μου, ζήτησε μαζί και τα MIDI αρχεία ―που σημαίνει ότι ήθελε να τα επεξεργαστεί, και μπορούσε να βγάλει τρομερά πράγματα χρησιμοποιώντας την τεχνολογία. Καταλήξαμε με 83 κομμάτια, και σκεφτήκαμε πως έχουμε στα χέρια μας ένα soundtrack. Ωστόσο, με την προτροπή των μάνατζέρ μας, τα βάλαμε τελικά σε ένα άλμπουμ.
Brian: Γενικά δεν σκοπεύαμε να κυκλοφορήσουμε το «Mixing Colors» ως άλμπουμ. Δική μου δουλειά ήταν να πάρω τα ηχητικά αρχεία του Roger και να τα «πειράξω», κι αυτό έγινε κυρίως μέσα σε τρένα. Δουλεύω πολύ όταν ταξιδεύω με τρένο. Κάθομαι με τα ακουστικά μου και δουλεύω, και τα κομμάτια του Roger είναι ιδανικά γι’ αυτό το σκηνικό ―είναι πολύ ωραίος τρόπος να δουλεύεις παρατηρώντας την εξοχή έξω από το παράθυρο.
Όταν κυκλοφορήσαμε το δίσκο, κινηματογραφήσαμε εικόνες όπως τις βλέπαμε μέσα από το τρένο. Μου αρέσει η ιδέα του να κάνω μουσική που μοιάζει σαν ένα γραμμικό ταξίδι γραμμικό, χωρίς συγκεκριμένο προορισμό που δεν φτάνει πουθενά, δεν πλησιάζει στο σταθμό. Το έκανα αυτό για πάρα πολλά χρόνια, κάθε φορά που ο Roger μου έστελνε νέο υλικό. Η αλήθεια είναι πως αποφασίσαμε κάπως αργά ότι με το συγκεκριμένο υλικό θα μπορούσε να βγει ένας δίσκος. Κάπως έτσι φτιάχνονταν τα άλμπουμ παλιότερα: κάποιοι συγκέντρωναν τα καλύτερα τραγούδια από διαφορετικές περιόδους κι αυτά αποτελούσαν τη συλλογή του άλμπουμ. Είναι αρκετά πρόσφατο το φαινόμενο να πηγαίνεις σε ένα στούντιο για να γράψεις ένα άλμπουμ από το μηδέν. Εμείς το κάναμε αντίστροφα, με μια πιο παραδοσιακή τεχνική.
Η εμφάνιση στο Ηρώδειο
Brian: Ένας σημαντικός λόγος για την εμφάνιση στο Ηρώδειο είναι η Ακρόπολη, στην οποία είναι δύσκολο ν’ αντισταθεί κανείς. Δεν κάνω πολλές ζωντανές εμφανίσεις, και είμαι πολύ χαρούμενος που μία απ’ αυτές θα είναι στην Ελλάδα, όπου δεν έχω παίξει ποτέ. Επίσης, είναι επιτέλους εφικτό [να παίξω με τον Roger], μιας και βρήκαμε τον τρόπο να δουλεύουμε μαζί. Επιπλέον, είναι πολύ καλό για μένα να πρέπει κάθε τόσο να σκέφτομαι για τον τρόπο που φτιάχνω μουσική ―οπότε χρησιμοποιώ αυτή τη συνθήκη ως μέσο για να τελειώσω μερικές μουσικές ιδέες και να τις παρουσιάσω ζωντανά. Νομίζω όμως πως θα είναι και ένα ορόσημο, μιας και είναι κάτι διαφορετικό: o Roger θα παίζει, κι εγώ ουσιαστικά θα το επηρεάζω. Κι αυτό απαιτεί τρομερή εμπιστοσύνη! Κάποια από τα κομμάτια θα είναι από το «Mixing Colors», αλλά θα υπάρχει και μουσική που δεν έχετε ξανακούσει και που θα παιχτεί για πρώτη φορά, όπως όλα σχεδόν που θα ακούσετε εκείνη τη νύχτα.
Είναι το ταξίδι στο διάστημα προτεραιότητα της εποχής μας;
Brian: Ένα από τα πιο καταθλιπτικά πράγματα για μένα είναι να βλέπεις πολύ πλούσιους ανθρώπους που δεν πληρώνουν φόρους να ξοδεύουν σε διαγωνισμούς επίδειξης με διαστημόπλοια χρήματα που θα έπρεπε να επιστραφούν στον λαό. Το βρίσκω λυπηρό η λάμψη του πολιτισμού μας αναλώνεται σε τύπους που προσπαθούν να κάνουν φιγούρα μεταξύ τους. Από την άλλη, ιστορικά πρότζεκτ όπως το Apollo και το Manhattan, παρήγαν εκπληκτικά αποτελέσματα που άλλαξαν τον τρόπο που ζούμε.
Ωστόσο, νομίζω πως θα ήταν πιθανό ένα πρότζεκτ του μεγέθους της εκτόξευσης στο φεγγάρι, που να αφορά πανδημίες και την κλιματική αλλαγή ―θέματα που πρέπει και που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν χάρη στα πλεονεκτήματα της σύγχρονης τεχνολογίας. Δεν είμαι εναντίον της τεχνολογίας, είμαι εναντίον του κόσμου που πιστεύει ότι το μέλλον μας είναι στον Άρη, άρα μπορούμε να γαμήσουμε αυτόν τον πλανήτη και μετά να αποδράσουμε στον Άρη.
Roger: To πρόβλημα είναι ότι το Διάστημα θα γίνει ιδιωτική ιδιοκτησία. Αυτή τη στιγμή είμαστε ένας μικρός πλανήτης και πιστεύουμε ότι μπορεί να έχουμε το Διάστημα στη διάθεσή μας· αυτό πιστεύουν τουλάχιστον τρεις άνθρωποι. Δείτε τι κάνει ο Τζεφ Μπέζος, είναι αηδιαστικό. Για μένα, είναι ο διάολος σωματοποιημένος! Παγιδεύει τον κόσμο που δουλεύει στην Amazon σε αποθήκες κι εργοστάσια που μοιάζουν με προ-βικτοριανής εποχής σκλαβοπάζαρα, δεν πληρώνει φόρους και όλοι πιστεύουν ότι είναι ένας υπέροχος άνθρωπος. Τι στο καλό έχει συμβεί;
Βrian: Πρέπει να αρχίσουμε να εξιδανικεύσουμε την κλιματική αλλαγή ως ένα θαυμάσιο πρότζεκτ, και όχι το να φτάσουμε στον Άρη. Το να κατοικήσουμε στον Άρη δεν είναι το σημαντικότερο θέμα της ανθρωπότητας αυτήν τη στιγμή, η κλιματική αλλαγή όμως είναι. Θα ήμουν πολύ χαρούμενος αν όλα αυτά τα χρήματα και η αλαζονεία που επιδεικνύονται δίνονταν για τη λύση ενός σοβαρού προβλήματος.
Roger: Σίγουρα οι Μέδικοι, για παράδειγμα, ήταν θαυμάσιοι άνθρωποι. Ο τεράστιος πλούτος τους βοήθησε στη ζωή πολλών ανθρώπων· άρα, υπάρχει τρόπος να κάνεις κάτι σε ατομικό επίπεδο που έχει αντίκτυπο και πέρα από σένα. Δεν νομίζω όμως πως στην εποχή μας είναι αυτό το κίνητρο…
ΑΡΧΙΚΑ ΠΙΣΤΕΥΑ ΟΤΙ Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΑΛΛΑΞΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. ΥΣΤΕΡΑ ΕΙΔΑ ΠΩΣ ΤΙΣ ΠΡΟΑΛΛΕΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΕ ΟΥΡΑ ΕΞΙ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΩΝ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΧΕ ΠΟΛΥ ΚΑΙΡΟ ΝΑ ΦΑΕΙ ΕΝΑ ΜΠΕΡΓΚΕΡ…
Η πανδημία και η θεραπευτική επίδραση της μουσικής
Roger: Αρχικά πίστευα ότι η πανδημία άλλαξε τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, σκεφτόμουν πως αυτή είναι μια ευκαιρία οι άνθρωποι να επαναπροσδιορίσουν το πώς ζουν, πώς δουλεύουν, πώς βλέπουν ο ένας τον άλλο και την αξία τους στον κόσμο, και απογοητεύτηκα όταν πριν από δύο μήνες κατάλαβα ότι έκανα μεγάλο λάθος. Είδα τις προάλλες πως ο κόσμος σχημάτισε ουρά έξι χιλιομέτρων έξω από ένα μπεργκεράδικο, επειδή είχε πολύ καιρό να φάει μπέργκερ… Ήταν απαίσιο και με απογοήτευσε τρομερά. Ο κόσμος μπορούσε να αλλάξει, αλλά δεν έγινε τίποτα.
Βrian: Αισθάνομαι ότι ο κόσμος κατάλαβε κάποια πράγματα από αυτή την πανδημία, τα οποία θα διατηρηθούν. Τουλάχιστον σε αυτήν τη χώρα, όπου η δημόσια υγεία δέχεται επιθέσεις από την κυβέρνηση επί δεκαπέντε χρόνια, έγινε κατανοητό πως οι σημαντικοί άνθρωποι δεν είναι οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου αλλά όσοι δουλεύουν σε νοσοκομεία ή καθαρίζουν τους δρόμους και κάνουν πράγματα που πραγματικά πρέπει να γίνουν. Πιστεύω ότι τώρα υπάρχει ένας καινούριος σεβασμός για μια συγκεκριμένη τάξη ανθρώπων, και ελπίζω να μη χαθεί.
Roger: Μερικά χρόνια πριν, έτσι έβλεπε ο κόσμος αυτούς τους ανθρώπους. Ο πατέρας μας ήταν ταχυδρόμος και ήταν ένα σεβαστό άτομο και όλοι τον γνώριζαν στην κοινότητα ―ήταν κάτι σαν κοινωνικός λειτουργός μερικής απασχόλησης. Έπινε τσάι με ανθρώπους που έμεναν μόνοι. Τότε έτσι λειτουργούσε πολύς κόσμος. Αυτό μειώθηκε στα τέλη του ’70, και από τη δεκαετία του ’80, το κίνητρο για να κάνεις μια δουλειά δεν ήταν αυτά που προσέφερες στους άλλους, μόνο η αμοιβή σου.
Brian: Πιστεύω ότι έχει αλλάξει ο τρόπος που ο κόσμος ακούει μουσική γενικότερα, όπως έχει αλλάξει και ο τρόπος που ο κόσμος παραγγέλνει φαγητό στο σπίτι του μετά το lockdown και την πανδημία. Η μουσική έχει περιοριστεί σε ένα δωμάτιο σήμερα. Έχεις το streaming και μπορείς να κατεβάσεις οτιδήποτε θέλεις, σε οποιαδήποτε σειρά θέλεις. Ακούμε μουσική με τρόπους που δεν υπήρχαν στο παρελθόν και ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό είναι κακό για τη μουσική, αλλά εγώ δεν το βλέπω έτσι· πιστεύω ότι αυτή είναι μία ακόμη προέκταση της σχέσης μας με τη μουσική.
Brian Eno (Copyright Facebook)
Roger: Υπήρξα μουσικός θεραπευτής για κάποια χρόνια, και αυτός ο τομέας βλέπει τη μουσική ως κάτι παραπάνω από ψυχαγωγία ―ως κάτι που μπορεί να επηρεάσει τους χτύπους της καρδιάς ή τη σχέση ενός ανθρώπου με έναν άλλο. Πάντα είχα υπ’ όψιν αυτές τις δυνατότητες. Όταν βγάλαμε το «Mixing Colors» πέρυσι, προς έκπληξή μας, πήγε τρομερά καλά σε πωλήσεις ―και η πανδημία δεν ήταν μια συνομωσία δική μας για να βγάλουμε λεφτά! Είδαμε πως πολλοί άνθρωποι χρησιμοποίησαν το δίσκο σχεδόν σαν φάρμακο.
Brian: Νομίζω πως η αίσθηση που αναπτύσσουν οι άνθρωποι με τη μουσική είναι διαφορετική από αυτή που είχαν πριν από εκατό χρόνια. Η μουσική πλέον έρχεται σ’ εμάς κι εμείς επιλέγουμε πώς θα ομορφύνουμε τη ζωή μας με αυτή.
Γνωρίζετε το κομμάτι «Jerusalema» από τη Νότια Αφρική (σ.σ. αναφέρεται στο ομώνυμο κομμάτι του Master KG feat. Nomcebo, που κυκλοφόρησε το 2018) που κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια και συνοδευόταν από ένα χορευτικό: χιλιάδες άνθρωποι χόρευαν, από ένα αστυνομικό τμήμα στο Ναϊρόμπι μέχρι πυροσβέστες στο Ρέικιαβικ και παπάδες στο Βατικανό ‒ μπορεί να το βρει κανείς στο YouTube. Νομίζω ότι ήταν μια παγκόσμια επανάσταση φιλίας. Είναι τόσο ενθαρρυντικό και αισιόδοξο το ότι παρά τις άσχημες πληροφορίες που μαθαίνουμε από τα media, οι άνθρωποι ακόμη απολαμβάνουμε την παρουσία ο ένας του άλλου. Πιστεύω ότι η μουσική έχει γίνει ακόμη περισσότερο κοινωνική, επιτρέπει τη σύνδεση ανθρώπων από διάφορα μέρη του πλανήτη.
ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΩΡΑΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ. ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΕΡΝΑΣ ΛΙΓΟ ΧΡΟΝΟ ΣΤΟΝ ΕΝΑ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΝΑ ΠΗΔΑΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟΝ
Η σημερινή μουσική
Βrian: Μιλώντας για την ambient μουσική, νομίζω πλέον ότι ο κόσμος έχει καταλάβει ότι όπως αγαπάμε τη μουσική που μας ενθουσιάζει, μας συναρπάζει και μας κάνει να χορεύουμε, μπορούμε να αγαπήσουμε τη μουσική που μπορεί να μας ηρεμεί και να μας κάνει να σκεφτόμαστε λίγο παραπάνω. Λόγω της ιστορίας της ποπ μουσικής, χρειάστηκε χρόνος για να γίνει μόδα αυτή η ιδέα. Η ποπ μουσική πάντοτε θεωρούνταν μουσική για 19χρονους, μια μουσική που σε κάνει να νιώθεις δραστήριος, γεμάτος ενέργεια και αντοχή , αλλά εμείς κάνουμε ακόμη αυτήν τη μουσική. Δεν είμαι δεκαεννιά χρονών πια αλλά κάνω μουσική ακόμα και θέλω να αφορά αυτή την περίοδο της ζωής μου ―που είναι πολύ μετά τα 19, έχω περάσει πλέον τα 30! Θέλω να κάνω μουσική που καλύπτει ένα ευρύτερο συναισθηματικό πεδίο.
H άποψή μου είναι ότι υπάρχει τόση πολλή καταπληκτική μουσική τώρα, που είναι σχεδόν αδύνατο να την παρακολουθήσεις. Εδώ και δώδεκα χρόνια ο καθένας μπορεί να γράψει μουσική και να την κυκλοφορήσει μέσω διαδικτύου, χωρίς να χρειάζεται δισκογραφική εταιρεία. Παλιά έπρεπε να πείσεις κάποιον που δούλευε σε μια δισκογραφική να κυκλοφορήσει τη μουσική σου, και αυτό ήταν ένα φίλτρο που άφηνε απ’ έξω πολλά πράγματα. Τώρα υπάρχουν τόσο πολλά απίστευτα πράγματα. Aν κοιτάξει κανείς το SoundCloud, ή το Bandcamp, ή τέτοιου είδους πλατφόρμες, ανακαλύπτεις ανθρώπους που κάνουν τρομερή δουλειά μόνοι τους από το υπνοδωμάτιο τους. Κάτι ανάλογο συνέβη όταν η Kodak κυκλοφόρησε την κάμερα Brownie. Ξαφνικά ο καθένας μπορούσε να γίνει φωτογράφος, έβλεπες εκατομμύρια φωτογραφίες και πολλές από αυτές ήταν καλές. Υπάρχει ένας απίστευτος πλούτος από μουσική σήμερα.
Roger: Επιπλέον, είναι τόσο εύκολο πια να ανταλλάσσεις ιδέες, και οι επιρροές είναι εύκολα προσεγγίσιμα. Δε χρειάζεται να πας σε κάποιο καταχωνιασμένο μέρος στο Soho για να ακούσεις bebop, όπως στα ‘50s. Τώρα μπορείς να βρεις εύκολα την επιρροή και να την πάρεις μαζί σου. Μπορείς να βρεις στο ίντερνετ ανθρώπους που δε θα συναντούσες, μέρη στα οποία δε θα πήγαινες.
Βrian: Το Jerusalema που ανέφερα πριν είναι ενδεικτικό [της σημερινής δύναμης της μουσικής] ―απ’ όσο ξέρω, είναι το πρώτο παγκόσμιο τραγούδι. Η πρώτη φορά που κάποιος έχει κάνει μια πραγματικά παγκόσμια επιτυχία· και βλέπω μια αισιοδοξία σε αυτό, πως μπορεί στο μέλλον να μπορούμε να μιλάμε ο ένας στον άλλον χωρίς να μεσολαβούν οι κυβερνήσεις μας.
Η ΠΟΠ ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ – ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΩΣ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΕ ΑΥΤΗΝ, ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΝΑ ΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.
Μπορεί η μουσική να αλλάξει τον κόσμο;
Roger: Δε νομίζω πως η μουσική μόνη της μπορεί να προκαλέσει τόσο δραματικές αλλαγές, αλλά σίγουρα μπορεί να βοηθήσει τις αλλαγές να συμβούν.
Brian: Η ποπ μουσική δεν έχει να κάνει μόνο με τη μουσική, αλλά με μια γενικότερη προσέγγιση στη ζωή. Για παράδειγμα, το πανκ· όταν εμφανίστηκε το πανκ, δεν άρεσε στον κόσμο μόνο ως μουσική, άρεσε και ως lifestyle, ως εναντίωση στο κατεστημένο. Με αυτή την έννοια, συγκεκριμένα είδη μουσικής μπορούν να λειτουργήσουν ως συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στους ανθρώπους. Άρα, η μουσική δεν είναι μόνο το περιεχόμενό της αλλά και το τι σημαίνει για τον καθένα, πώς σχετίζεται με αυτήν.
Η ποπ μουσική δεν είχε ποτέ να κάνει με τη μουσική. Έχει να κάνει με τα κουρέματα, το lifestyle, το σεξ, το να μεγαλώνεις και το να γερνάς ―τη σχέση του καθένα με τη ζωή. Κάθε είδος μουσικής σηματοδοτεί διαφορετικά πράγματα. Αυτό είναι το ωραίο με την τέχνη, δεν είναι επικίνδυνη· μπορείς να περνάς λίγο χρόνο στον έναν κόσμο, και μετά να πηδάς σε έναν άλλον.
Roger: Μου αρέσει που οι νέοι ανακαλύπτουν περιόδους που έχουν περάσει πριν από ‘κείνους, όπως το πανκ που αναφέραμε. Δεν είναι μόνο η μουσική, ψάχνουν το ήθος, μια αντι-καταναλωτική προσέγγιση του κόσμου, έναν αναρχικό τρόπο θεώρησης αυτού που λέμε κυβέρνηση. Κι αυτό συνεχίζει πάντα, δε σταματά επειδή τελείωσε η περίοδος μέσα στην οποία γεννήθηκε· συνεχίζει αυτό καθεαυτό, και οι άνθρωποι μπορούν να καταφεύγουν εκεί.
Brian: Πρέπει οι καλλιτέχνες να ασχολούνται με την προπαγάνδα; Έχω πολύ περίπλοκη σχέση με αυτό το ερώτημα. Από τη μία, ξέρω πως η προπαγάνδα δουλεύει, κι αν οι εχθροί σου τη χρησιμοποιούν, πρέπει να τη χρησιμοποιήσεις κι εσύ. Για τους καλλιτέχνες, αυτό σημαίνει να χρησιμοποιείς τις ικανότητές σου ώστε να χειριστείς τα συναισθήματα των ανθρώπων με έναν πολιτικό στόχο· δεν έχει να κάνει με τη συζήτηση και την επιχειρηματολογία, που ιστορικά θα το προτιμούσα. Θα ήθελα οι άνθρωποι να πιστεύουν σε κάτι επειδή έχει νόημα για εκείνους, και όχι επειδή έχω καταφέρει να τους τρομάξω ή να τους παραπλανήσω. Πάντως, δεδομένης της κρίσης που περνάμε, έχω ξεκινήσει να πιστεύω πως πρέπει να χρησιμοποιήσουμε κάθε όπλο, και η προπαγάνδα είναι ένα απ’ αυτά. Δεν είναι ακατόρθωτο να είσαι ταυτόχρονα σπουδαίος καλλιτέχνης και προπαγανδιστής, απλώς αναρωτιέμαι αν είναι ηθικά καλή ιδέα.
Roger: Δε θα χρησιμοποιούσα τη λέξη προπαγάνδα· νομίζω το να έχεις απλώς ένα μήνυμα είναι πολύτιμο πράγμα. Διαφορετικά, η τέχνη μπορεί να είναι κάπως κενή· να είναι απλά κάτι που κρεμάς στον τοίχο για να τον διακοσμήσεις, και να έχεις κάτι να σχολιάσεις. Η τέχνη είναι κάτι που πρέπει να κουβαλά ένα βάρος, και όχι απλώς να δείχνει όμορφη.
Η ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΟΥΒΑΛΑ ΕΝΑ ΒΑΡΟΣ, ΟΧΙ ΑΠΛΩΣ ΝΑ ΔΕΙΧΝΕΙ ΟΜΟΡΦΗ – ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΚΕΝΗ, ΣΑΝ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΚΡΕΜΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΕΙΣ
Τι συμβαίνει στην πολιτική πραγματικότητα;
Brian: Μπορείς να εντοπίσεις πολύ εύκολα την άνοδο της ανισότητας τα τελευταία σαράντα χρόνια, που βλέπεις τους φτωχούς να παραμένουν φτωχοί ή να γίνονται φτωχότεροι και ελάχιστοι άνθρωποι να γίνονται γελοιωδώς πλούσιοι. Ξέρουμε πως αυτό δε θα έχει καλά αποτελέσματα. Δεν ήταν δύσκολο να προβλέψεις το Brexit ή τον Τραμπ.
To άλλο πράγμα που συνέβη τη δεκαετία του ’90 ως αποτέλεσμα της φιλελεύθερης επανάστασης είναι ότι οι έξυπνοι άνθρωποι άρχισαν να βλέπουν την πολιτική ως κάτι βρόμικο, και δεν ήθελαν καθόλου ν’ ασχοληθούν μαζί της ―απεναντίας, πίστευαν πως η τεχνολογία θα λύσει όλα μας τα προβλήματα, ενώ η πολιτική είναι για τους ηλίθιους. Έτσι, οι περισσότεροι έξυπνοι άνθρωποι σταμάτησαν να ασχολούνται με την πολιτική, που σημαίνει ότι άνοιξε ο δρόμος για τους πιο ηλίθιους. Κι εμείς δεν κάναμε τίποτα για να τους σταματήσουμε είτε επειδή χαζεύαμε στο διαδίκτυο είτε επειδή αυνανιζόμασταν παίζοντας βιντεοπαιχνίδια.
Επομένως, μια γενιά από δηλητηριώδεις πολιτικούς είδε ένα κενό και αποφάσισε να το καλύψει. Γι’ αυτό έχουμε το κόμμα των ρεπουμπλικάνων στην Αμερική, γι’ αυτό έχουμε νεοναζί παντού. Ήταν δική μας ευθύνη μας κι εμείς απλώς πετάξαμε το μπαλάκι σε άλλους.
Roger: Η Αγγλία έχει αλλάξει πολύ. Έχουμε μια δεξιά κυβέρνηση που ψεύδεται συνέχεια για την οικονομία, κι αυτό είναι ασυνήθιστο επειδή η Βρετανία θεωρούνταν αρκετά δίκαιη και τίμια. Βέβαια, και τα δύο ήταν λάθος, αν σκεφτεί κανείς την Ιστορία μας, αλλά τουλάχιστον αυτά ήταν τα ιδεώδη που θέλαμε να έχουμε ως χώρα. Τώρα το ιδανικό είναι να ξεφεύγεις ακόμα κι αν έχεις πει ένα σωρό ψέματα, και αυτό το βρίσκω αηδιαστικό.
Brian:[…] Είναι αλήθεια αυτό που έλεγαν οι Beatles, ότι ο μόνος τρόπος για να αλλάξεις τάξη είναι μέσω της μουσικής και του ποδοσφαίρου. Μόνο που τώρα είναι πιο δύσκολο να φτιάξεις ένα συγκρότημα αν δεν είσαι από τη μεσαία τάξη.
Τα αδέρφια Eno
Roger: Έχουμε 11 χρόνια διαφορά, οπότε δεν έχουμε πάρα πολλές κοινές παιδικές αναμνήσεις· θυμάμαι τον Brian να μου μαθαίνει πώς να φτιάχνω παγίδες στο χώμα, και να τις τεστάρουμε με τον μπαμπά μας.
Βrian: Πάντως έχουμε ωραίες αναμνήσεις από πιο μετά, όταν ήμασταν μεγαλύτεροι. Όπως όταν ο Roger ήρθε να με επισκεφτεί στο Λονδίνο και αποφάσισε να αγοράσει ένα σπαθί, και τον συνέλαβε η αστυνομία.
Roger: Mε έκλεισαν στη φυλακή επειδή κουβαλούσα όπλο· και επειδή ήμουν ανήλικος, γύρω στα δεκαπέντε, έπρεπε να τηλεφωνήσω στον αδελφό μου για να με βγάλει. Κι εκείνος έστειλε μία από τις δύο τότε πανέμορφες κοπέλες του για να με πάρει ―μια θεά της prog-rock, με λάτεξ μπότες και βαμμένα μαλλιά. Ένας Θεός ξέρει τι σκέφτηκαν αυτοί οι αστυνομικοί!
Brian: Όταν ξεκινούσα με την πρώτη μου μπάντα, ο Roger είχε μόλις ξεκινήσει να μαθαίνει να παίζει μουσική ―κι εκείνος έμαθε να παίζει πραγματικά μουσικά όργανα, όχι σαν εμένα που στηρίχθηκα στην αυτοπεποίθησή μου! Προφανώς, ο καθένας μας άκουγε τη μουσική του άλλου και υπήρχε πάντα σύνδεση. Έχουμε πολύ στενή σχέση, και αυτή την περίοδο ζούμε πολύ κοντά, μόνο τέσσερα μίλια μακριά, οπότε βλεπόμαστε αρκετά συχνά.
Brian και Roger Eno (Copyright Facebook)
Roger: Ζούμε στην εξοχή και πηγαίνουμε μεγάλες βόλτες με τα ποδήλατα. Ο Brian μετακόμισε πριν από μερικά χρόνια. Παλιότερα μας άρεσε να αλληλογραφούμε, και πάντα του έλεγα πόσο υπέροχα είναι εδώ ―κάτι που διαπίστωσε και ο ίδιος όταν με επισκέφθηκε, έτσι αγόρασε ένα σπίτι εδώ. Είναι υπέροχα, συναντιόμαστε όποτε θέλουμε, επισκεπτόμαστε παλιές εκκλησίες της περιοχής μαζί…
Brian: Και στους δυο μας αρέσει η μουσική που έχει να κάνει με την απόλυτη παράδοση. Αν σκεφτείς την ιστορία του πολιτισμού μας, ξεκινώντας από τους αρχαίους Έλληνες, αυτό που έχουμε κάνει είναι πως έχουμε αναπτύξει την ικανότητα να ελέγχουμε τα πράγματα. Μπορούμε να ελέγξουμε τη θερμοκρασία, να στρέψουμε τα ποτάμια προς διαφορετικές κατευθύνσεις, να εξορύξουμε μέταλλα και να φτιάξουμε εργαλεία ―είμαστε πολύ καλοί στο να ελέγχουμε. Αυτό που έχουμε ξεχάσει όμως, είναι πως είμαστε και πολύ καλοί στο να παραδινόμαστε. Το χαρακτηριστικό των πρωτόγονων είναι η σοφία που υπάρχει στη σχέση τους με όλα αυτά που δεν μπορούν να ελέγξουν στον πλανήτη. Ο τρόπος να αντιμετωπίσεις τις καταστάσεις που δεν μπορείς να ελέγξεις δεν είναι να παλεύεις συνεχώς, αλλά να είσαι αρκετά σοφός ώστε να παραδοθείς και να γίνεις μέρος τους. Νομίζω πως αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε μουσικά είναι να αγκαλιάσουμε αυτό το κομμάτι της ανθρώπινης φύσης που θέλει να εναρμονιστεί με τα πάντα.
Είμαστε πολύ τυχεροί για τη ζωή που ζούμε, και θα ήμαστε τρελοί αν παραπονιόμαστε. Νομίζω πως ως νέος καλλιτέχνης, πρέπει να πάρεις την απόφαση πως αυτό θα κάνεις στη ζωή σου, ακόμα κι αν είναι σκληρό μερικές φορές ―και οι δυο μας πήραμε αυτή την απόφαση. Συνειδητοποιούμε πόσο τυχεροί είμαστε που μπορούμε και ζούμε τη ζωή μας παίζοντας (μουσική). Το να παίζεις είναι το πιο δημιουργικό κομμάτι της ανθρώπινης φύσης, και οι καλλιτέχνες παίρνουν αυτό που κάνουν τα μικρά παιδιά μαθαίνοντας τον κόσμο, και το μεταφέρουν στην ενηλικίωση: παίζουν όλη τους τη ζωή.
*Το κείμενο είναι μια συλλογή των highlights της διάρκειας 90 λεπτών συνέντευξης Τύπου που έδωσαν οι Brian και Roger Eno με συντονιστή τον Γιώργο Μουχταρίδη, εν όψει της ιστορικής κοινής τους live εμφάνισης στο Ηρώδειο στις 4 Αυγούστου.
