Κατανοώντας έναν από τους πλέον επιδραστικούς καλλιτέχνες, μέσα από τα βιβλία που πραγματεύονται τη ζωή, την τέχνη και τους στίχους του.
Από τη Βαρβάρα Σαββίδη
24/05/2021
Με τη μοναδική βιογραφία που έχει γραφτεί με τη βοήθεια του Bob Dylan να παρεμένει το (υπό επανέκδοση) «No Direction Home» του Robert Shelton, οι απανταχού «Ντυλανολόγοι» έχουν γράψει αμέτρητα βιβλία για τον σπουδαίο τροβαδούρο. Εμείς όμως συγκεντρώσαμε για εσάς μια επιλογή από έξι βιβλία σε ελληνικά και αγγλικά, που περιλαμβάνουν μια αυτοβιογραφία και μια βιογραφία του Dylan, μια συλλογή με τις καλύτερες συνεντεύξεις του, ένα βιβλίο αφιερωμένο στους στίχους του, τη σημαντική μελέτη ενός καθηγητή κλασικής λογοτεχνίας του Χάρβαρντ και ένα βιβλίο που μέσα από την προσωπική ματιά του συγγραφέα, φωτίζει και την επίδραση του Dylan στην ελληνική νεολαία που τον αγάπησε.
«Ούτε μια φορά δεν βρήκα ποτέ το χρόνο να αναρωτηθώ: Είναι τα τραγούδια μου λογοτεχνία;» – Bob Dylan, απόσπασμα από την ομιλία αποδοχής του βραβείου Νόμπελ (2016).
Με αφορμή τα 80ά γενέθλια του ζωντανού θρύλου του β’ μισού του 20ού αιώνα, προτείνουμε έναν οδηγό αναγνωσμάτων για όποιον θέλει να κατανοήσει τον Bob Dylan, από το ξεκίνημά του και την κουλτούρα που περιέβαλλε τη σκηνή του Greenwich Village στη Νέα Υόρκη όταν ο πιτσιρικάς Robert Allen Zimmerman έκανε εκεί την εμφάνισή του το 1961, μέχρι τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τα βιβλία που καταπιάνονται με τη ζωή, την τέχνη του και τον τρόπο με τον οποίο εξέφρασε την εποχή του, είναι αμέτρητα. Υπάρχει μάλιστα ολόκληρος επιστημονικός κλάδος που ονομάζεται Dylanology, με Πανεπιστήμια να προσφέρουν σχετικά μαθήματα και δεκάδες συγγράμματα να αναλύουν πτυχές της μουσικής του.
«Η ΖΩΗ ΜΟΥ: BOB DYLAN» (ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ)
μτφρ: Νίκη Προδρομίδου, Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Μεταίχμιο
«Ερχόμουν από πολύ μακριά και είχα ξεκινήσει από πολύ χαμηλά. Τώρα όμως η μοίρα ετοιμαζόταν να μου φανερωθεί. Ένιωθα ότι κοιτούσε εμένα και κανέναν άλλο».
Έτσι γράφει ο Bob Dylan στην αυτοβιογραφία του με τίτλο Η ζωή μου που εμβαθύνει σε κρίσιμες φάσεις της ζωής και της σταδιοδρομίας του. Βλέπουμε λοιπόν το Γκρίνουιτς Βίλατζ με τα μάτια του Dylan, ο οποίος μας διηγείται με ειλικρίνεια πώς ένιωσε το 1961, όταν έφτασε για πρώτη φορά στο Μανχάταν. Η Νέα Υόρκη του Dylan είναι μια μαγική πόλη με χιλιάδες ευκαιρίες: ολονύχτια πάρτι μέσα σε καπνούς τσιγάρων, λογοτεχνικές αφυπνίσεις, πρόσκαιρους έρωτες και αδιάρρηκτες φιλίες. Κάθε τόσο, ο Dylan διακόπτει τις ελεγειακές παρατηρήσεις του για να παρεμβάλλει αναμνήσεις, διεισδυτικές και σκληρές. Μαζί με τις αφηγήσεις για τα ταξίδια που έκανε στη Νέα Ορλεάνη, το Γούντστοκ, τη Μινεσότα και άλλα μέρη της δύσης, το βιβλίο αυτό συνιστά την έντονα προσωπική αναπόληση μιας σπάνιας εποχής.
«Η ζωή μου» διά χειρός Bob Dylan είναι μια εξιστόρηση, άλλοτε αποκαλυπτική, άλλοτε ποιητική, παθιασμένη και πνευματώδης, που μας ανοίγει ένα μαγικό παράθυρο στις σκέψεις και τις επιρροές του μεγάλου αυτού δημιουργού. Εκμεταλλευόμενος τα στοιχεία που έχουν σφραγίσει τη μουσική του, το απαράμιλλο αφηγηματικό ταλέντο και την έξοχη εκφραστικότητα, ο Bob Dylan μετατρέπει την αυτοβιογραφία του σε έναν συγκινητικό στοχασμό πάνω στη ζωή, στους ανθρώπους και τους τόπους που τον βοήθησαν να εξελιχθεί ως άνθρωπος και ως μουσικός.
«ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ BOB DYLAN»
Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη, εκδ. Μεταίχμιο
Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης γράφει για τον δικό του Dylan, τον τρόπο που διαμόρφωσε τον ίδιο αλλά και την ελληνική νεολαία που τον αγάπησε, αναφερόμενος μεταξύ άλλων και στους Πουλικάκο, Σαββόπουλο, Φαληρέα, Βακαλόπουλο, Τρούσα.
Όπως αναφέρει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «ο Bob Dylan τραγούδησε και τραγουδάει στη γλώσσα του Μεγάλου Βάρδου, του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, και του Χένρι Μίλερ, και του Άλεν Γκίνσμπεργκ, και όσων αγαπήσαμε μες στα ερείπια μιας εποχής. Ο Dylan, τραγουδώντας και δημιουργώντας στη γλώσσα του Μεγάλου Βάρδου, άλλαξε τη ζωή μας, άλλαξε τη ζωή χιλιάδων αντρών και γυναικών. Είναι κάτι περισσότερο από εκφραστής της εποχής μας, και φυσικά είναι κάτι πολύ περισσότερο από τραγουδοποιός: ο Dylan είναι ποιητής, είναι ένας από τους σπουδαιότερους χρονικογράφους του δεύτερου ημίσεος του εικοστού αιώνα. Η φωνή του Dylan είναι η φωνή των καιρών μας, είναι η μνήμη όσων γεγονότων στιγμάτισαν μιαν ολόκληρη εποχή».
“WHY DYLAN MATTERS”
Στο “Why Dylan Matters” ο καθηγητής κλασικής λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Harvard, Richard F Thomas, επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα γιατί ο Dylan «έχει σημασία», υποστηρίζοντας ότι είναι συνεχιστής της κληρονομιάς του Ομήρου και του Βιργιλίου. «Ανήκει στους μεγάλους κλασικούς, σε αυτό το ρεύμα που ξεκινά από την αρχαία Ελλάδα και Ρώμη και συνεχίζεται στην πορεία των χρόνων…». Οι επιρροές του Dylan ωστόσο δεν σταματούν εκεί, σύμφωνα με τον συγγραφέα. Το εύρος τους εκτείνεται από τη συμβολιστική ποίηση του 190υ αι., έως τις απαρχές του αμερικανικού folk και των blues, τους Beat ποιητές και τη Βίβλο. Ένα ανάγνωσμα που, μεταξύ άλλων, δίνει και τη δική του απάντηση στο γιατί βραβεύτηκε ο Dylan με το Nobel Λογοτεχνίας.
BOB DYLAN ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ 1962-2001
μτφρ. Γ.Ι. Μπαμπασάκης, εκδ. Ιανός
Το δύσκολο εγχείρημα της μετάφρασης στα ελληνικά των σπουδαίων στίχων του Dylan, ανέλαβε με τόλμη ο λάτρης του, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, σε αυτό τον τόμο που κυκλοφόρησε το 2006 από τις εκδόσεις Ιανός. Στίχοι για τους οποίους βραβεύτηκε λίγα χρόνια αργότερα με το Νόμπελ Λογοτεχνίας και τους οποίους όσες φορές και να ακούσει κανείς, πάντα κάτι νέο του αποκαλύπτεται.
«Όπως θα έλεγε και ο Ουίλιαμ Μπάροουζ: “Ο Μπομπ είναι ένας άνθρωπος που πήγε αποστολή στην κόλαση και γύρισε σώος για να μας πει τι είδε εκεί”. Αυτά που “είδε εκεί” ο Ντύλαν μπόρεσε να τα κάνει συναρπαστικά αφηγηματικά τραγούδια, να τα βάλει σε στίχους που άλλοτε θυμίζουν ατόφια μπλουζ, άλλοτε απόλυτη ποίηση, και άλλοτε ταινίες μικρού μήκους σκηνοθετημένες από τον Όρσον Ουέλλες και τον Μπέλα Ταρ από κοινού». (μετάφραση-επίμετρο)
DOWN THE HIGHWAY
Του Howard Sounes
Το “Down the Highway” του Howard Sounes θεωρείται μια από τις καλύτερες και πιο ολοκληρωμένες βιογραφίες του μεγάλου τρουβαδούρου, που αξίζει κανείς να αναζητήσει. Βασίζεται σε χρόνια έρευνας και συνεντεύξεις με περισσότερους από 250 ανθρώπους του κύκλου του Dylan, πολλές από τις οποίες είναι αποκλειστικές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι αναφέρεται διεξοδικά και στην τελευταία εικοσαετία της ζωής του Dylan.
BOB DYLAN: THE ESSENTIAL INTERVIEWS
Του Jonathan Cott
Μια συλλογή με τις σημαντικότερες και πιο αποκαλυπτικές συνεντεύξεις που έχει δώσει ποτέ, το “Bob Dylan: The Essential Interviews” εκτείνεται από τις αρχές της καριέρας του μέχρι σήμερα.
Μεταξύ αυτών, συνεντεύξεις που έδωσε σε δημοσιογράφους του Rolling Stone, η περίφημη συνέντευξή του στο περιοδικό Playboy το 1966, η συνέντευξη του 1965 με τη σκηνοθέτιδα Nora Ephron, αλλά και εκείνη που έδωσε στον σπουδαίο θεατρικό συγγραφέα Sam Shepard για το Esquire το 1987.
Γιορτάζουμε τα 80 χρόνια Bob Dylan
Dylan:10+1 εμβληματικές στιγμές
