Πώς ένιωσαν την πρώτη φορά που τον άκουσαν, τι θέση πήρε στη ζωή τους και πού τον τοποθετούν σήμερα, που κλείνει τα 80 του χρόνια; Τρεις σημαντικοί άνθρωποι της μουσικής θυμούνται τον δικό τους Dylan.
25/05/2021
Ίσως ο σημαντικότερος καλλιτέχνης που είχε την τύχη να υποδεχτεί στις τάξεις της η σύγχρονη μουσική, ο Bob Dylan κλείνει στις 24 Μαΐου τα 80 χρόνια ζωής και τα 60 χρόνια δημιουργίας. Για να γιορτάσουμε και να αποτυπώσουμε τη σημασία του, ζητήσαμε από τρεις σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής μουσικής πραγματικότητας, την συγγραφέα, μεταφράστρια και φανατική Ντυλανολόγο, Χίλντα Παπαδημητρίου, τον τραγουδοποιό, αιώνιο «Νιόνιο» και.. εξελληνιστή του Ντύλαν, Διονύση Σαββόπουλο, αλλά και τον μουσικοκριτικό, δημοσιογράφο και Ντυλανικό πυλώνα του περιοδικού “Αθηνόραμα”, Γιώργο Χαρωνίτη, να μας μιλήσουν για τον δικό τους Dylan.
Ο αγαπημένος μου Αμερικανός ποιητής
Χίλντα Παπαδημητρίου
Χίλντα Παπαδημητρίου © pepper966.gr
Λένε ότι το άτομο που αναζητά στους στίχους των τραγουδιών τις απαντήσεις στα προβλήματά του αρνείται να ενηλικιωθεί. Ίσως δεν θέλω να ξεπεράσω την εποχή που προσπαθούσα να εξιχνιάσω τους γρίφους των στίχων του Μπομπ Ντύλαν, κι ας έχουν περάσει 40 χρόνια.
Από εφηβικό ίνδαλμα της δεκαετίας του ’70, που η φυσαρμόνικά του συμβόλιζε για μένα την ελευθερία των ταξιδιών χωρίς συγκεκριμένο προορισμό, αργότερα έγινε ο αγαπημένος μου Αμερικανός ποιητής. Καθώς ουδέποτε τον θεώρησα ηγέτη ή πολιτικό καθοδηγητή, δεν με απογοήτευσε με τις διαρκείς αλλαγές μουσικού, ιδεολογικού ή θρησκευτικού προσανατολισμού. Ο σπουδαίος καλλιτέχνης οφείλει μόνο να χαράζει τον δικό του προσωπικό καλλιτεχνικό δρόμο, τίποτα περισσότερο ή λιγότερο. Ο ίδιος έχει πει: «το μόνο σταθερό πράγμα στον κόσμο είναι η αλλαγή… Το βράδυ που πέφτω για ύπνο είμαι ένας άλλος άνθρωπος απ’ αυτόν που ξύπνησε το πρωί».
Η Σουηδική Ακαδημία τού απένειμε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για τον σεβασμό με τον οποίο μελέτησε και αφομοίωσε την αμερικανική λαϊκή στιχουργική παράδοση, ο Dylan όμως ενστερνίστηκε εξίσου όλο τον πλούτο της αμερικανικής μουσικής παράδοσης. Από τις παραδοσιακές μπαλάντες των περιπλανώμενων μουζικάντηδων μέχρι τα μπλουζ, και από τον κάντρι ως τον ηλεκτρικό ήχο, πριν λίγα χρόνια έφτασε στα πιο αμφιλεγόμενα άλμπουμ του με διασκευές των ελαφρών τραγουδιών που υποτίθεται ότι θέλησε να διαγράψει οριστικά η γενιά του.
Πάντοτε ακολουθώντας τη δική του μοναχική πορεία, συνεχίζει την Never Ending Tour που ξεκίνησε το 1988, αφού όπως έχει πει κατ’ επανάληψη: «Το μόνο μέρος που νιώθω ευτυχισμένος είναι η σκηνή». Πρόσεξε τον εαυτό σου, Μπομπ. Μας είσαι πιο πολύτιμος απ’ όσο μπορείς να φανταστείς.
Ένας σπουδαίος της Τέχνης
Διονύσης Σαββόπουλος
Διονύσης Σαββόπουλος ©Lifo
Η πρώτη φορά που πήρα μια πληροφορία γι’ αυτόν, ήταν νομίζω την Άνοιξη του ’65 στην εφημερίδα «Αυγή». Είδα μια φωτογραφία του – νέος άνθρωπος τότε ο Ντύλαν – κι ένα δημοσίευμα που τον παρουσίαζε ως μουσικό εκπρόσωπο της εργατικής τάξης. Μου κίνησε το ενδιαφέρον, αλλά μου ήταν τελείως άγνωστος. Και τότε δεν υπήρχαν δίσκοι εισαγωγής – κι αν υπήρχαν θα ήταν ή κάτι πολύ σπάνιο, ή κανένας Frank Sinatra.
Αλλά το καλοκαίρι του ’65, που δούλευα στο club «Καρνάγιο» των Σπετσών, ως κιθαρωδός, ένα παιδί ήρθε από την Αμερική που σπούδαζε, κι έφερε έναν δίσκο: Ήταν το «The Freewheeling Bob Dylan». Και του λέω «α, αυτός είναι, για βάλε να ακούσουμε».
Μου έκανε εντύπωση η ειλικρίνεια και η αμεσότητα που σου μετέδιδε, κι όλο αυτό με μια εντυπωσιακή απλότητα. Ήταν ένα πράγμα το οποίο με παραξένεψε, και λόγω της φωνής, αλλά και γιατί σε έκανε να θες να το ξανακούσεις μετά, σε έκανε να το σκέπτεσαι. Κι αυτό ήταν κάτι ασυνήθιστο. Ενστικτωδώς, κατάλαβα ότι θα ήταν κάτι πολύ σημαντικό για το μέλλον – μουσικά, αλλά και πολιτικά.
Εμείς οι τραγουδοποιοί προερχόμαστε από μια παράδοση προφορικότητας, η οποία υπάρχει πριν από τη γραφή, και ό,τι εργαλεία και να βγήκανε στην πορεία, αυτή συνεχίζει ακμαία. Και συνεχίζεται αυτή η προφορικότητα έτσι ακμαία, γιατί στηρίζεται όχι στην ανάγνωση, αλλά στην ακοή. Τον Όμηρο, για παράδειγμα, τον μάθαμε δια της αναγνώσεως, αλλά για σκεφτείτε να είχαμε ηχογραφήσεις τότε και να είχαμε τους ραψωδούς να τα λένε αυτά τα πράγματα.
Η γοητεία της τραγουδοποιΐας είναι η ακρόασή της. Όσα βιβλία και να βγούν κι όπως και να τυπωθούν οι στίχοι, αυτό εξυπηρετεί μόνο για να τους μελετά κανείς. Το τραγούδι είναι η ανθρώπινη φωνή που, μέσα σε λίγα λεπτά, μπορεί με ένα τίποτα να δημιουργήσει ολόκληρο σκηνικό. Να δεις μπροστά σου βουνά, ανθρώπους να χορεύουνε, εικόνες…
Κι είναι σπουδαίο το ότι αυτό συνεχίζεται και δεν βγαίνει από τη ζωή μας – αντιθέτως, είναι πάρα πολύ ισχυρό, και εν τέλει το καλό αναγνωρίζεται. Να, η Σουηδική Ακαδημία έδωσε το Νόμπελ στον Ντίλαν ως έναν σπουδαίο της Τέχνης. Αναγνώρισε δηλαδή αυτήν την τέχνη της προφορικότητας.
Ο πιο σημαντικός Ποιητής μου
Γιώργος Χαρωνίτης, δημοσιογράφος, «Αθηνόραμα»
Γιώργος Χαρωνίτης (Εικονογράφηση: Vladimir Radibratovic) ©Andro.gr
Μια κιθάρα που μου έφερε ο πατέρας μου στα 12 και που δεν δικαίωσε την ύπαρξή της επαρκώς ως τα 16 μου, που έπαιξα πολύ ικανοποιητικά το Lay, Lady, Lay. Μερικά μικρά δισκάκια, με το «Positively 4th Street» να ξεχωρίζει, που περιέφερα με το πλαστικό βαλιτσάκι στα πάρτι της εφηβείας μου. Τα πρώτα άλμπουμ, αμερικάνικης συνήθως κοπής, που αγόραζα από το Μοναστηράκι τα Σάββατα, μετά τη δουλειά και με το βδομαδιάτικο στην τσέπη. «The Times They Are A-Changin’», «John Wesley Harding», «The Freewheelin’ Bob Dylan», «Blonde On Blonde», «Bringing It All Back Home», «Highway 61 Revisited» (με αυτή τη σειρά – τη θυμάμαι ακόμα!). Μετά, τα βιβλία με τους στίχους: αυτό που μετέφρασε η Ευγενία Συριώτη – και, πιο μετά, αυτό που έφτιαξε ο Τάσος Φαληρέας. Και η κιθάρα, μια άλλη, πολύ καλύτερη, που με συντρόφευε από το φοιτητικό δωμάτιο ως τα νησιά τα καλοκαίρια, όπου το ακροατήριο γινόταν διεθνές πια.
Ο Bob Dylan ήταν ο πιο καίριος και σημαντικός ποιητής μου. Τα λόγια του έμεναν και μένουν καρφωμένα μέσα μου – όχι μόνο στη μνήμη μου. Αυτός με οδήγησε στο μπλουζ και αυτός με συντρόφεψε στα δικά μου μπλουζ – όταν ακόμα τα είχα! Μπορεί ο Ennio Morricone να είναι ο πνευματικός μου πατέρας και η τζαζ να είναι το σπίτι που με κόπο και πόνο έχτισα (αλλά και υποθήκευσα!) όμως ο Dylan είναι που επιμένει να τριγυρνάει στη ζωή μου σαν εκτόπλασμα, βγάζοντας ακόμα δίσκους που μου αρέσουν και που εξακολουθώ να αγοράζω. Χρόνια τώρα, έναν καλό και έναν όχι τόσο καλό, εναλλάξ, αλλά δεν με πειράζει…
Για κάποιο λόγο, το καλοκαίρι του 2012 έζησα για λίγο ανάμεσα σε δυο κόσμους! Τα πολύ αγαπημένα μου πρόσωπα ήταν που με κράτησαν – η γυναίκα μου, ο αδελφός μου, η μάνα μου, ένας θείος μου. Ανάμεσά τους, στη βιβλιοθήκη, έβλεπα και το boxed set «Bob Dylan – The Original Mono Recordings» που ήθελα πολύ να ξαναβάλω στο πικάπ. Αυτό κάνω και τώρα, εξάλλου!
Γιορτάζουμε τα 80 χρόνια Bob Dylan
