Από τη Βαρβάρα Σαββίδη
21/09/2020
«Είμαστε τυχεροί που ζούμε την ίδια εποχή που ζει και ο Λέοναρντ Κοέν», είχε πει ο Λου Ριντ το 2008. Με αφορμή την επέτειο γέννησής του, ξεχωρίζουμε αποσπάσματα από συνεντεύξεις του.
Ο Λέοναρντ Κοέν γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα, στις 21 Σεπτεμβρίου του 1934 στο Μόντρεαλ του Καναδά και έμελλε να μας χαρίσει ορισμένα από τα ωραιότερα τραγούδια που έχουν γραφτεί, τόσο συνθετικά όσο και – κυρίως – στιχουργικά. Η μεγάλη του αγάπη άλλωστε ήταν η γραφή κι η ποίηση, κι αυτό τον δρόμο ξεκίνησε από πολύ νέος να εξερευνά, ενώ στο χώρο της μουσικής μπήκε λίγο μετά τα 30 του. Με αφορμή την επέτειο γέννησής του, ξεχωρίζουμε αποσπάσματα από συνεντεύξεις που είχε δώσει στο NPR και στο λογοτεχνικό περιοδικό Brick το 2006.
Για τον όρο «τραγουδοποιός» που τον συνόδευε
Όταν κάποιος μας περιγράφει με οποιοδήποτε χαρακτηρισμό, αυτό πάντα μας εκπλήσσει, διότι βαθιά μέσα μας διαρκώς παλεύουμε να βρούμε μια περιγραφή του εαυτού μας που να ακούγεται λογική. Η περιγραφή «τραγουδοποιός» δεν είναι αυτό που σκέφτομαι για εμένα όταν ξυπνώ το πρωί. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό κάνω, έχω γράψει έναν αριθμό τραγουδιών κι αυτή είναι η καριέρα μου, αλλά δίνω πολύ διστακτικά αυτό τον τίτλο στον εαυτό μου. Ποτέ δεν σκέφτομαι, ποτέ δεν με περιγράφω με αυτό τον τρόπο.
Για το «Suzanne», που πρωτοτραγούδησε η Judy Collins το 1967, ωθώντας τον 33χρονο Κοέν να ασχοληθεί και ο ίδιος με το τραγούδι.
“Βρισκόμουν στη Νέα Υόρκη, όπου με σύστησαν στη Judy Collins. Της έπαιξα μερικά κομμάτια, αλλά δεν της έκαναν. Όταν ολοκλήρωσα το «Suzanne», το έπαιξα σε κάποιον στο Μόντρεαλ που το βρήκε τετριμμένο. Τότε πήρα την Judy Collins, της το τραγούδησα από το τηλέφωνο κι εκείνη απάντησε πως ήθελε να το ηχογραφήσει αμέσως. Μετά από εκείνη την ηχογράφηση, με πλησίασε ο John Hammond της Columbia Records και μου προσέφερε το πρώτο μου συμβόλαιο. Η Suzanne είναι υπαρκτό πρόσωπο, πρόκειται για την Suzanne Vaillancourt, ήταν η σύζυγος ενός φίλου μου. Ήταν πολύ όμορφη κι είχε ένα πολύ ασυνήθιστο πνεύμα, την αγαπούσα τότε, αν και εκείνη μάλλον όχι. Με προσκάλεσε όμως πράγματι στο σπίτι της δίπλα στο ποτάμι και μου προσέφερε τσάι και πορτοκάλια.”
Για το «Famous Βlue Ρaincoat» (1971, «Songs of love and hate»)
“Δεν θυμάμαι πώς έγραψα αυτό το τραγούδι. Είχα όμως πράγματι στην κατοχή μου ένα πολύ εντυπωσιακό μπλε αδιάβροχο, μάρκας Burberry. Δεν είχα ξαναδεί άλλο αδιάβροχο σαν αυτό. Πρέπει να το είχα αγοράσει στο Λονδίνο. Στη μνήμη μου το είχα πάντα σαν κάποια θαυμάσια πιθανότητα, την οποία δεν κατάφερνα να αξιοποιήσω πλήρως.
Σαν σύμβολο, λοιπόν, αντικατοπτρίζει την ανυπόφορα ρομαντική ζωή. Είναι το αντίθετο ενός μανδύα που σε κάνει αόρατο, είναι αυτό το ένδυμα που θα μπορούσε να σε οδηγήσει σε θαυμάσιες ερωτικές και πνευματικές περιπέτειες.”
Για την ποιητική φόρμα
Πάντα με ενδιέφερε η φόρμα, ίσως επειδή δεν εμπιστεύομαι τη δική μου αυθόρμητη φύση για να δημιουργήσω κάτι ενδιαφέρον κι η φόρμα προσφέρει τη δυνατότητα να κινηθείς σε βαθύτερα επίπεδα από την αρχική σου σκέψη. Υπάρχει μια σχολή στην ποίηση που πιστεύει πως η αρχική σκέψη είναι η καλύτερη. Αν είχα ακολουθήσει αυτή τη σχολή, θα με είχε καταδικάσει σε μια δυσάρεστη επιπολαιότητα, επειδή δεν έχω ιδέες και δεν εμπιστεύομαι τις απόψεις μου.
Για το Bird on a Wire, που έγραψε εμπνεόμενος από την Ύδρα (1969, «Songs from a room»)
“Το κομμάτι προέκυψε όταν ο δήμος Ύδρας, όπου ζούσα κάποτε, ξεκίνησε να τοποθετεί καλώδια τηλεφώνου και ηλεκτρισμού στο νησί. Ήταν πολύ ενοχλητικό, διότι αυτή η υπέροχη θέα για την οποία είχες ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα, είχε τώρα γεμίσει με καλώδια. Μέχρι που κάποια στιγμή ήρθαν πολλά πουλιά και κάθισαν σε ένα καλώδιο. Κι έτσι γεννήθηκε αυτό το τραγούδι.”
Για τη σχέση του με τον Βουδισμό, με αφορμή τη γνωριμία του με τον Joshu Sasaki Roshι, που έκανε τον Κοέν μοναχό του Ζεν το 1996.
“Πριν από πολλά χρόνια συνάντησα έναν άνθρωπο, ο οποίος έτυχε να είναι Zen master. Δεν αναζητούσα κάποια θρησκεία, ούτε με ενδιέφερε ο Βουδισμός. Είχα μια πολύ καλή θρησκεία. Δεν αναζητούσα δόγματα, ή οτιδήποτε πνευματικό. Είχα μια έντονη αίσθηση του χάους που επικρατούσε στη ζωή μου, ήμουν σε κατάθλιψη. Δεν ήξερα από πού προέρχονταν αυτά τα συναισθήματα, αλλά οι επικρατούσες ψυχαναλυτικές εξηγήσεις της εποχής δεν ανταποκρίνονταν στα όσα αισθανόμουν.
Έτσι, έπρεπε να ψάξω αλλού. Και συνάντησα κάποιον ο οποίος ήταν σε ειρήνη με τον εαυτό του και με τους άλλους. Ήταν ο ίδιος ο άνθρωπος που με προσέλκυσε και όχι τα θέματα για τα οποία μιλούσε.
Δεν τον θεώρησα ποτέ πνευματικό οδηγό μου, αλλά ως κάποιον που επιδείκνυε την ασυνήθιστη ικανότητα να κατανοεί πλήρως την κατάσταση του κάθε ανθρώπου. Όλοι προσπαθούμε να το προσφέρουμε αυτό στους ανθρώπους που βρίσκονται στη ζωή μας, αλλά είναι μια τέχνη, μια ικανότητα σαν όλες τις άλλες, και κάποιοι άνθρωποι φαίνεται να την κατέχουν περισσότερο από άλλους.
Αν ο Roshi ήταν καθηγητής φυσικής στη Χαϊδελβέργη, θα είχα μάθει Γερμανικά και θα σπούδαζα εκεί. Αλλά έτυχε να είναι Zen master, οπότε φόρεσα τα ράσα, μπήκα στο μοναστήρι και έκανα ό,τι ήταν απαραίτητο, ώστε να μπορώ να απολαμβάνω την παρέα του.”
Για τα «Ain’t No Cure for Love» (1988, «I’m your man») και «Anthem» (1992, «The Future»)
“Είναι αλήθεια, η αγάπη είναι μια ασθένεια. Δεν είναι μια πρωτότυπη ιδέα, αλλά υπό μια έννοια το κομμάτι «Ain’t No Cure for Love» κινείται στον ίδιο χώρο με το «Anthem»: οι παρορμήσεις και τα κίνητρά μας, είναι απέλπιδα. Πρώτα απ’ όλα, δεν τα προσδιορίζουμε. Ενεργούμε με βάση αυτά και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο παρά να ερωτευόμαστε τα πράγματα, τις ιδέες, τους ανθρώπους – έτσι είμαστε κατασκευασμένοι, με τον ίδιο τρόπο που είμαστε και αιμοδιψείς θηρευτές. Ταυτόχρονα, όμως, είμαστε τρυφερά πλάσματα, πλημμυρισμένα με τα υψηλότερα ιδανικά και τις βαθύτερες φιλοδοξίες και τη μεγαλύτερη όρεξη για αγάπη. Απλά δεν μπορούμε να μην ερωτευτούμε. Όχι μόνο ο ένας με τον άλλο, αλλά με τις αρχές και με τα ιδανικά και με το όνειρο της αρετής.”
